شاخص کل
مقدمه
یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد سرمایه گذاری در بورس و حتی سرمایه گذاری های غیر مالی،شاخص های بورس و به خصوص شاخص کل تلقی می گردد.در حال حاضر غالب سرمایه گذاران نهادی و انفرادی در بورس اوراق بهادار تهران،حرکت و جهت بازار را به صورت دوره ای با این معیار اندازه گیری میکنند. هر چند بورس اوراق بهادار تهران شاخص های متعددی را به صورت روزانه محاسبه و منتشر می نماید اما توجه اصلی استفاده کنندگان به شاخص کل است.
با توجه به تجارتی که از کج فهمی های سرمایه گذاران غیر حرفه ای نسبت به شناخت و تحلیل این شاخص وجود دارد،مقاله حاضر به منظور درک آسان شاخص کل ابتدا به تعریف و تبیین شاخص های بازار سرمایه،بررسی توصیفی-تحلیلی شاخص کل در سال 1382 و خصوصیات قابل توجه این شاخص می پردازد،در پایان نیز نتیجه گیری بحث ارائه گردیده است.
مفهوم شاخص سهام
شاخص،یک معیار آماری است که تغییر حرکت و جهت یک اقتصاد یا یک بازار سهام را نشان می دهد. در بازارهای مالی اساسا شاخص، یک پرتفوی فرضی از اوراق بهادار است که شامل کل بازار مربوطه یا بخشی از آن است.مثلا شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران پرتفوی فرضی از کلیه سهام پذیرفته شده است در حالی که شاخص مالی در برگیرنده پرتفوی فرضی از شرکت های سرمایه گذاری و هولدینگ است.
هر شاخص دارای متولوژی محاسباتی خاصی است که معمولا بر حسب تغییر از یک ارزش مبنا بیان می شود. مثلا شاخص کل بورس تهران در مبنای فرمول لاسپیرز با کمی تعدیل و برپایه ارزش یکصد محاسبه می گردد.اما باید توجه داشت که ارزش عددی شاخص،بار اطلاعاتی چندانی ندارد. به عنوان مثال، اگر بدانیم که شاخص کل بورس تهران در پایان سال 1382 عدد 1379 است اطلاعات مهمی از آن به دست نمی آید.اما در صورتی که بدانیم شاخص بورس طی سال 1382 معادل 124 درصد رشد داشته است احتمالا به عملکرد مناسبی در سال فوق پی خواهیم برد.
شاخص کل در سال 1382
شاخص کل بورس تهران که به آن تیپکس می گویند شامل پرتفوی فرضی از کل سهام پذیرفته شده در بورس است.این شاخص همانند شاخص های مالی و صنعت تنها بیانگر تغییرات قیمت سهام طی یک دوره زمانی می باشد.البته باید توجه کرد که این شاخص ها بیانگر بازده واقعی سهام مندرج در پرتفوی آنها نیست. از این رو شاخص کل،معیار اندازه گیری بازده نیست زیرا در محاسبه شاخص مذکور اثرات عوامل اثرگذار بر بازده همچون سود سهام پرداختی در نظر گرفته نشده است.
شاخص کل بورس تهران در ابتدای سال 1382 معادل 5071 بود که در پایان سال 1382 به عدد 11379 رسید.(توجه داشته باشید که عدد شاخص فاقد واحد است.)تغییرات سال گذشته این شاخص بیانگر آن است که شاخص مذکور رشدی معادل 124 درصد داشته است.در اولین نظر ممکن است تصور کنیم که اگر پرتفویی شامل کلیه سهام بورس تهران داشتیم بازدهی معادل 124 درصد بدست می آوریم.این نتیجه گیری نادرست است زیرا محاسبات بازده کل بورس در سال 1382 نشانگر حدود 142 درصد بازدهی است.این تفاوت از کجا ناشی می شود؟ دلیل این تفاوت به صورت مفهومی ناشی از عدم لحاظ نمودن اثر کلیه پارامتر های اثر گذار بر بازده در شاخص کل شامل مالیات خرید و فروش سهام،بسته بودن محدوده نوسان قیمت ها،عدم توجه به اثر تورم بر ارزش های پولی شاخص و مهمتر از همه عدم درج سود سهام پرداختی است.از اینرو شاخص کل را نمی توان به عنوان ابزار سنجش عملکرد پرتفوی انفرادی یا شرکتی به کار گرفت.به عبارت ساده تر نمی توان گفت بازده بورس طی سال 1382 معادل 124 درصد بوده است بلکه این معیار تنها نشانگر جهت مثبت بازار در سال 1382 است.از آنجا که شاخص قیمت و بازده،سود سهام پرداختی شرکت ها را نیز در محاسبه شاخص درج می نماید،رشد آن طی سال 1382 _معادل 138 درصد)به نرخ بازدهی کل بسیار نزدیک تر است.
لازم به ذکر است که هر چند هدف این مقاله بررسی سایر شاخص ها نیست،اما بررسی اجمالی تغییرات شاخص های مالی و صنعت نیز بیانگر فقدان توانایی آنها برای اندازه گیری عملکرد پرتفوی افراد و شرکت ها است.طی سال 82 شاخص های مالی و صنعت به ترتیب 285 درصد،216 درصد رشد نشان داده اند که تفاوت فاحشی با بازدهی 142 درصد بورس دارند.
نگاهی به روند شاخص کل در سال 82 بیانگر آنست که شاخص از ابتدای سال تا 06/05/82 معادل 189 درصد رشد داشته است.این رشد به جز فواصل تاریخی 13/3/82 تا 31/03/82 تقریبا بلا انقطاع ادامه داشته است.
شاخص کل بین تاریخ های 06/05/82 لغایت 19/08/82 در مجموع تغییری نداشته و در این فاصله در نقطه 28/07/82 با ارزش 9.568 بالانقطاع تا تاریخ 17/10/82 افزایش می یابد تا به ارزش 11210 می رسد.روند شاخص کل در این تاریخ تا 25/12/82 افزایش نشان نمی دهد اما مجددا از تاریخ 25/12/82 رشد شاخص شروع و تا آخرین روز کاری سال 82 شاخص به عدد 11379 می رسد.
یکی از نتایج مهمی که از بررسی فوق استخراج می گردد آنست که 77 درصد رشد شاخص سال 82 (189 درصد)در 4 ماهه اول سال رخ داده است و تنها 23 درصد آن در 8 ماهه بعدی واقع گردیده است.جالب است که بررسی تغییرات شاخص کل در سال 1381 نیز پشتیبان نتیجه گیری مذکور است.در سال 1381 رشد شاخص کل 34 درصد بوده است که 28 درصد آن یعنی 82 درصد رشد شاخص کل در 4 ماهه اول سال رخ داده است.
خصوصیات قابل توجه شاخص
به هر ترتیب،شاخص ها ابزار های سودمندی برای ردیابی روند های بازار هستند.شاخص های بورس معمولا بعنوان یکی از معیارهای مهم رونق یا رکود اقتصاد داخلی نیز به کار می روند.تحلیلگران مالی معتقدند که درک شاخص و تغییرات آن می تواند به سرمایه گذاران در تصمیمات سرمایه گذاری مناسب تر یاری رساند.از اینرو شاخص، بخشی از کارایی بورس سهام تلقی می شود.
بنابراین استفاده کنندگان شاخص ها به خصوص سرمایه گذاران سهام در تحلیل های خود باید به موارد زیر توجه نمایند:
1-انحرافات محاسباتی:غالب شاخص ها از جمله شاخص های کل،صنعت و مالی در بورس تهران بر مبنای سرمایه بازار موزون،محاسبه می شوند یعنی سهامی که سرمایه بازار بالایی دارد وزن و اثر بیشتری بر تغییرات شاخص دارد.در عوض،تغییرات قیمت سهام شرکت های کوچک چندان اثری بر شاخص ندارد.
به عنوان نمونه،اگر امروز سه شرکت بزرگ(Big dogs)فارس و خوزستان،سایپا و ایران خودرو هر یک 5 درصد افزایش قیمت بیابند،شاخص کل معدل 115 واحد افزایش خواهد یافت که به معنای رشدی بیش از 1 درصد در شاخص است.این در حالی است که تغییرات قیمت ده ها شرکت همچون دارویی حکیم،اشتادموتورز،نساجی ایران و امثالهم تا میزان 10 درصد نیز تقریبا اثری بر شاخص ندارد.
به طور کلی میتوان گفت که درج وزن بازار در شاخص یک راه منطقی برای دستیابی به تصویر بازار است اما این متدولوژی موجب ناپایداری فزاینده شاخص می گردد. برخی از تحلیل گران مالی معتقدند که شاخص با وزن های مساوی منصفانه تر است زیرا اثر تغییرات سهام های کوچکتر را بهتر نشان می دهد.
2-انحراف تاریخی: به دلیل تغییر در تعداد و جوانب شرکت های مندرج در یک شاخص،روند یک شاخص نمی تواند الگوی معاملاتی پرتفوی شاخص در میان مدت و بلند مدت باشد.از اینرو خبرگان مالی برآنند که شاخص ها تنها حافظه کوتاه مدت بازار هستند.
نتیجه گیری
شاخص ها ابزار های سودمند اندازه گیری جهت و حرکت بازار بخصوص در کوتاه مدت هستند.این ابزار هنگامی سودمندی خود را نشان می دهد که سرمایه گذاران بدانند شاخص چه چیزهایی را ارائه می کندو همچنین چه چیزهایی را ارائه نمی کند.آنچه را که از طریق شاخص های کل،صنعت و مالی نمی توان دریافت شامل موارد زیر است:
الف) شاخص ها دلایل حرکت قیمت ها را نشان نمی دهند
ب) شاخص معیار سنجش عملکرد پرتفوی سرمایه گذاران نیست.
ج) شاخص فاقد قابلیت مقایسه در بلند مدت است.
د) هر قدر شاخص ها به صنایع و طبقات مربوطه خردتر شوند،سودمندی بیشتری در تصمیمات سرمایه گذاری دارند.
بر اساس بررسی های انجام شده،روند تاریخی شاخص بورس اوراق بهادار تهران بیانگر رشد فزاینده در 4 ماهه ابتدای سال است.
منبع: اقتصادگر